TOKİ'nin müteahhiti esnafı çarpıyor

"Bu şirketin İpsala esnafına vurgunu 200 bin YTL'nin üzerindedir. Borçlarımızın peşinden çok koştuk. Kimi esnaf şirketi mahkemeye verdi. Kimi umudunu tamamen yitirdi. 'Borcunuzu ödeyin' dediğimizde tehdit bile edildik."

İpsala'da elektrikçi olarak çalışan küçük esnaf Suat Batı'nın İzmir merkezli Çakarlar İnşaat hakkındaki bu sözleri Türkiye'nin birçok kentindeki esnafın ortak sorununu yansıtıyor. Suat Batı, tıpkı onlarca başka esnaf gibi Toplu Konut İdaresi Başkanlığı'ndan (TOKİ) ihale alan ve sonra iflas ettiği gerekçesiyle şantiye alanını terk eden müteahhitlik firmalarının borçlandığı esnaftan sadece biri. Üstelik bu firmalar işi yarım bıraktıkları, bölgedeki esnafa binlerce YTL'lik borcunu ödemediği halde TOKİ'den yeni ihaleler almaya devam ediyor.

Hakkında iflas ertelemesi kararı bulunan firmaların bile TOKİ'den yeni ihale alması bu konudan habersiz olan bölge esnafını isyan ettirmiş durumda. Müteahhit firmaların TOKİ'nin adını kullanarak kendilerinden alışveriş yaptığını söyleyen esnaf, "Elimizde çek, senet olsa bile bu firmadan birşey almanız imkânsız. Çünkü hakkında iflas ertelemesi kararı var. Hiç faiz işlemeden aylarca yıllarca beklemeniz lazım ki size sıra gelsin alacağınızı alın. Anlamadığımız nokta, TOKİ başka yerlerde işini yarım bırakmış, hakkında iflas ertelemesi kararı bulunan bir firmaya nasıl tekrar tekrar ihale veriyor" diyor. Hükümetin krizin sigortası olarak gördüğü TOKİ, 58.

AK Parti hükümetinin Acil Eylem Planı doğrultusunda Planlı Kentleşme ve Konut Seferberliği ile eylül ayı itibari ile 81 il ve 486 ilçede toplam bin 148 şantiyede 334 bin 784 konut, bin 632 adet de okul, hastane, camiiden oluşan sosyal donatı üretti. Bugün gelinen noktada TOKİ'nin iş verdiği müteahhit firmaların büyük çoğunluğu ekonomik sıkıntıda. Firmaları ekonomik sıkıntıya sokan en önemli neden TOKİ'nin Kamu İhale Yasası'na dayanarak en ucuz teklifi kabul etmek zorunda olması. İhaleleri alan firmaların birçoğunun finansal açıdan güçlü sermaye yapılarının olmaması sorunu tırmandırırken piyasa koşullarına dayanamayıp, projeyi yarım bırakarak şantiye alanından çekilen firma sayısı hızla artıyor.

Eskişehir'de kavga ölümle sonuçlandı TOKİ projelerini üstlenen firmalar ile esnaf arasındaki tartışmalar, sadece şikayet ya da mahkeme koridorlarında değil bazı durumlarda tatsız olaylarla sonuçlanıyor. Geçen yıl Eskişehir'de yaşanan bir olay vahim örneklerden birini oluşturuyor. TOKİ'nin gerçekleştirdiği konut projelerinin iflas eden müteahhitler yüzünden Eskişehir ekonomisine 6-7 milyon YTL kayıp yaşattığını ve sonucu ölüme kadar uzanan kavgalara neden olduğunu söyleyen Eskişehir Ticaret Odası Meclis Başkanı Alaattin Çam, olayı şöyle anlatıyor:

"TOKİ müteahhidi ile esnafı karşı karşıya getiren proje, 2004 yılında ihale edilmişti. 644 konutluk projeyi alan firmalardan biri de İşcan Mühendislikti. Firma projeyi yüzde 73'e kadar tamamladı. Fakat gerisini getiremedi. Bu arada esnafa borçlandı. Alacağını isteyen esnaf ile müteahhit arasındaki kavga ne yazık ki ölümle sonuçlandı. Abdullah İşcan bu kavgada öldü. Eskişehir'de esnaf son bir kaç yıldır TOKİ problemi ile yatıp kalkıyor." TOKİ'den ihale aldıktan sonra projenin başlangıç aşamasında bölge esnafından inşaat malzemeleri, gıda ve akaryakıt gibi ürün alışverişi yapan, daha sonra ise ekonomik sıkıntıları öne sürerek ödeme yapmayan firmalardan biri de Çakarlar İnşaat. Edirne-İpsala'da gerçekleştirilecek 160 adetlik konut, ticaret merkezi, cami ve şadırvan ihalesine 13.4 milyon YTL'lik teklif vererek işi alan İzmir merkezli Çakarlar İnşaat, bir süre sonra projeyi yürütemeyeceğini söyleyerek çekiliyor.

Müteahhit firmanın bölge esnafına yaptığı borç miktarı ise yaklaşık 200 bin YTL. Paralarını şirketten alamayacaklarını anlayan esnaf, TOKİ'ye şikayetinden sonuç alamayınca mahkemeye başvuruyor. Ancak iflas erteleme alan firmaya dokunamıyor. Borcumu benden habersiz sildiler Çakarlar İnşaat'ın borçlandığı bölge esnafından biri olan Suat Batı yaşadıkları sıkıntıları şöyle anlatıyor: "Çakarlar İnşaat projeye başladığında esnafla çalıştı. Ancak bir süre sonra ödeme yapmamaya başladı ve sonrasında da şantiyeyi terk etti. Firmanın iflas ettiğini duyunca borcu tahsil etmek için İzmir'e bile gittik. Benim 12 bin YTL'lik alacağımı bilgim dışında 3 bin YTL'ye indirmişler. En azından bu parayı alalım dedik. Tehdit edildik.

Çakarlar'dan sonra şantiyeye gelen şirketlerin aslında bu şirketin uzantısı olduğu konuşuluyor. Mağduriyetimiz devam ediyor. İşin kötüsü Artık kimi muhatap alacağımızı bilmiyoruz." Batı'nın iddialarına göre Çakarlar'dan sonra önce KCR sonra 58 adında başka firma projeyi devam ettiriyor. İpsala'da akaryakıt işi yapan Adnan Kalpakoğlu ise aynı firmaya karşı çareyi yargıda arayanlardan biri. Çakarlar İnşaat'ı 8 ay önce mahkemeye verdiğini söyleyen Kalpakoğlu, "Firma bizden sık sık akaryakıt temin etti. Borcu birikti fakat ödemeler gecikti. Konuyu TOKİ'ye ilettik fakat 'bizim yapacak birşeyimiz yok, mahkemeye gidin' dediler. Elimizde belgeler vardı. Mahkemeye sunduk. Bekliyoruz" diyor.

TOKİ firmalarından canı yanan sadece İpsalalı esnaf değil. Antalya'nın Çıplaklı beldesindeki esnaf da TOKİ projelerinin mağduru. Çıplaklı'da gerçekleşen 420 dairelik alt gelir grubuna ait projeyi üstlenen Bursa merkezli Bozbey İnşaat'ın ortağı yine İzmirli Çakarlar İnşaat. Proje ortak yürütülüyor fakat borçlu bu kez Bozbey İnşaat. Bu şirket de bir süre sonra ekonomik sıkıntıları öne sürerek şantiyeden çekiliyor. Firma elemanlarının dükkanından 24 bin YTL'lik alışveriş yapmasına karşın hiçbir şekilde ödeme yapılmadığını söyleyen Antalyalı esnaf Recep Gedik de şu bilgileri veriyor:

"Firma iflas ediyoruz diye şantiyeden çekildi. 14 ayı geçti borcumuzu hala ödemediler. Daha önceden çek vermişlerdi çekleri karşılıksız çıktı. Son çare olarak firmayı mahkemeye verdim. Masraflarımla birlikte borç 35 bin YTL'yi aştı." Alacaklı Emen Market'in sahibi Hüseyin Emen ise alacaklar yüzünden bazı esnafın kepenk indirmek zorunda kaldığını belirtiyor ve "Firmanın ilk başlarda ödemeler konusunda esnek davranıyordu, son aylarda ise hiçbir ödeme yapmamamaya başladı" diyor. Yaşanan sıkıntılara ve sık sık inşaatçı firmanın değişmesine TOKİ'nin bakış açısı ise farklı. Sisteme göre proje ihalesi kazanan müteahhit firma ihale bedelinin yüzde 5'i kadar teminat yatırıyor. Projeye başladıktan sonra da aşama aşama hakediş bedeli alıyor. Projeyi tamamlamadan işi bırakırsa, yatırılan teminat bedeli TOKİ'de kalıyor. TOKİ yarım kalan proje için ikinci bir ihale açıyor. İşte bu nedenle TOKİ yetkililerine göre yarım kalan projeler sorun değil. Çünkü hem teminat bedeli TOKİ'de kalıyor hem de ikinci ihale çok daha çabuk sonuçlanıyor.

Bayraktar: Müteahhitler sorumlu davranmalı TOKİ Başkanı Erdoğan Bayraktar'a göre ise projelerde yaşanan sıkıntıların kaynağında, ihale yasası ve müteahhitler var. İhale alan firmaları, iş yapma kalitelerinin yanı sıra piyasadaki konumları gibi birçok kritere göre belirlediklerini söyleyen Bayraktar, "Kamu İhale Yasası bizden en düşük fiyatı verene iş vermemezi istiyor.

Müteahhitler de kendi aralarındaki rekabetle fiyatı daha fazla kırıyor" diyor. Yasanın yeniden gözden geçirilmesi gerektiğini savunan Bayraktar, bu konuda müteahhitlere de büyük sorumluluk düştüğünü belirterek, "Müteahhitlerin işi bırakıp gitmemesi için maliyet hesaplarını çok iyi yapmaları ve kırım teklifler sunmamaları gerekiyor" diyor.

TOKİ 5 yılda 100 bin nüfusluk 10 şehir kurdu - 81 il 486 ilçede bin 148 şantiyede 334 bin 784 konut projesi gerçekleştirdi. - Üretilen konutların 278 bin 924'ü sosyal konut niteliğinde. - TOKİ tarafından yapılan ve bitme aşamasında olan 213 bin konut var - Konutların, 159 bin 120'si dar ve orta gelir grubuna hitap ediyor. - Konutların 73 bin 286'sı alt gelir grubu ve yoksullara sesleniyor - 7 ilde 920 konutun da ihaleleri tamamlandı değerlendirme devam ediyor. Sadece 28 firma çok iyi Toplu Konut İdaresi (TOKİ), iş yaptığı 400'den fazla müteahhide ilişkin değerlendirme listesinin üçüncüsünü geçtiğimiz haftalarda yayınladı. Bugüne dek, 38 firma ihale sözleşmesini fesheden, 24 firmayı da kara listeden izleyen TOKİ, 28 firmayı çok iyi, 230 firmayı ''iyiler'' listesine aldı.

Ali Sami Yen Spor Kompleksi ihalesini alan Eren Talu Mimarlık & Alke İnşaat'ın ile TOKİ'nin idare binasının bakım ve onarımını yapan Uzman İnşaat'ın da aralarında yer aldığı 112 firma ise ''orta düzeyde'' değerlendirildi. TOKİ bu çalışmasında firmaları iş yapma becerileri, imalatın kalitesi, işin zamanlaması, resmi kurumlar nezdinde işin takibi, piyasaya borç ödemeleri, icra-haciz durumu, taşeron-işçi alacakları konusundaki tutumu, inşaat sonrası meydana gelebilecek şikayetlerin giderilmesi gibi kriterlere göre değerlendiriyor.