Brezilya'da Konut Kredileri Sorun Çıkarmaya Başladı

Akşam Gazetesi yazarlarından Deniz Gökçe Brezilya'daki ekonomik durumu değerlendirdi.

Brezilya demir, petrol ve soya gibi birçok üründe çok zengin doğal kaynaklara sahip bir ülke olarak ve sergilediği ihracata dönük ekonomi politikaları ile son yıllarda yüksek büyüme oranı elde ederek BRIC denen hızlı büyüyen ülke grubunun parlak oyuncularından biri haline gelmişti.

Ancak Brezilya 2010 yılında yüzde 7.5 büyüdükten sonra 2011 yılında sadece yüzde 2.7 büyüyebilmişti. Şimdi ise Brezilya ekonomisi nerede ise durmanın eşiğinde. Bu nedenle de, Wall Street Journal’a beyanat veren ve geçmişte BRIC kısaltmasını icat eden Goldman Sachs analisti ve gelişen ülkeler ekonomisti Jim O’Neill, “Brezilya en azından yüzde 3.5 on yıllık büyüme ortalaması elde etmediği taktirde BRIC grubundan çıkar!” diyor.

Brezilya analistleri Brezilya’nın 2012 büyümesi tahminini daha önceki yüzde 4 düzeyinden yüzde 2 düzeyinin altına indirmiş bulunuyorlar. Nitekim Credit Suisse 2012 yılı Brezilya için büyüme tahminini geçen ay yüzde 1.5 düzeyine indirmiş.

Brezilya ekonomi yönetimi kendi ekonomilerinin yavaşlamasını gelişen ülkeler Çin ve Hindistan’ın yavaşlaması ve Avrupa’nın yarattığı global durgunluk ile açıklıyorlar. Brezilya’nın önemli ihracat partneri Çin ekonomisi son beş çeyrektir yavaşlamakta idi. Hindistan ise 2012 ilk çeyreğinde yüzde 5.3 büyüdü ama bu son dokuz yılın en düşük çeyreklik büyümesi idi.

Bu şartlar altında Brezilya aşağı yukarı son bir yıldır ekonomisini yeniden büyümeye döndürecek önlemler almaya çalışıyor. Ama gene de örneğin perakende satışların hiç beklenmedik şekilde Mayıs ayında Nisan ayına göre yüzde 0.8 daralmasını önleyemediler.

Brezilya hükümeti ekonomik gidişatı tersine çevirmek, uzun zamandır daralan sanayi üretimini canlandırmak için sanayi ürünü üreten şirketlere teşvik avantajı sağlamak, ülkenin değerlenen parasının değerini düşürmek ve faiz hadlerini de hızla düşürerek büyümeyi yükseltmek çabaları içinde. Ancak işleri zor. Haziran ayında vergi iadesi önlemleri çerçevesinde otomobil satışları artmıştı. Ama ileride ne olacağı belli değil.

Brezilya  aslında biraz da kendi daha önceki başarısının  kurbanı. Son global kriz döneminde diğer gelişen ülkelere ihracat yapabildiğinden dış talebin kuvvetli olduğu dönemde iç talebi de artırmıştı.

2002 yılında GSYİH oranı olarak yüzde 25 civarında olan toplam kredi oranı son on yılda yüzde 50 oranına yükselmişti. Bu da gayrımenkul fiyatlarını iki misline çıkartırken ve otomobil satışlarını son beş yılda hep rekor düzeyde tutarken, yavaşlama gelince trendler de tersine döndü. Şu anda Brezilya’da doksan günden daha fazla süre geçikmiş ve ödenmemiş kredi oranı tehlikeli bölgeye girmiş ve yüzde 6 düzeyine çıkmış bulunuyor. Bu oran ülkemizde yüzde 3 düzeyinin altında. Hatırlanırsa Türkiye kredi balonuna karşı erken önlemler almış, ama faiz hadlerini yüzde 12 düzeyine çıkarması tavsiye edilirken yükseltmemiş ve koridor yaklaşımı ve karşılık oranları ile kredi balonunu frenlemeyi becermişti. Brezilya ise 2011 yılı Ağustos'unda faizleri yüzde 12.5 düzeyinde tutmuştu. Halbuki ülkenin enflasyonu faizin yarısı kadardı. Şimdi panikleyen Brezilya Merkez Bankası “Selic Rate” denen politika faizini peş peşe düşürerek, yüzde 8 düzeyine indirmiş bulunuyor ve daha da indirmesi bekleniyor.

Brezilya’nın temel sorunlarından biri de yüksek faiz döneminde ülke parasının değerinin yükselmesi olmuştu, bu da Brezilya üreticilerinin uluslararası rekabet gücünü azaltmıştı. Şimdi Brezilya faizi düşürerek parasının değerini de daha hızla aşağıya çekmeye çalışıyor. Geçen Temmuz'dan bu temmuza ülke parası yüzde 27 değer kaybetmiş bulunuyor.

Ancak dünya yavaşlarken son yıllarda üç misline çıkan emtia fiyatları artık artmıyor hatta düşüyor. Bu da ihracatı baltalıyor. Kredi ile beslenen iç tüketici talebi de hızla güç kaybediyor. Araba, elektronik eşya, tatil ve konut için alınan krediler şimdi sorun çıkarmaya başlamış bulunuyor.

Brezilya hükümeti yılda toplam milli gelirin yüzde 38 kadarını vergi olarak topluyor. Şimdi ise vergi indirerek yeniden büyümeye geçebilmeye çalışmak zorunda. Yani bütçe açığını büyütmek zorunda kalacak. Bu sorunlar bundan tam beş yıl evvel denizde sualtında petrol bulan ve petrolü kendi çabası ve kendi şirketleri ile çıkarmaya çalışan Brezilya’nın petrol çıkartma faailyetlerini de baltalayacak.

Birkaç yıl evvel Brezilya’ya akan yabancı sermaye yatırımının şimdi Meksika, Peru, Şili ve Kolombiya’ya döndüğü de konuşuluyor!

Brezilya bugün yıllar önce olduğu gibi ve yeniden çok korumacı bulunmakta! Brezilya’yı izlemeye devam edeceğiz!

Galiba büyüme modelini değiştirmeye mecbur kalacaklar!