Türkiye’de Yükselen Faiz Oranları
Kredi Faiz Oranlarındaki Yüksekliğin Başlıca Nedenleri
Yeni Şafak yazarlarından Ahmet Ulusoy bu haftaki yazısında bankaların faiz oranlarındaki yükselişi ve BDDK’nın bu durumdaki önemini değerlendirdi. Ulusoy yazısında şu konulara değindi:
Türkiye’de TL faiz oranları yatırımları kısıtlayacak şekilde yükseliyor. Faiz oranları dışında da bankaların “diğer” adı altında almakta olduğu komisyon ve masraflar da son yıllarda hızla artıyor.Son yıllara kadar aylık %1 faiz oranı altında seyreden konut kredi faiz oranları aylık %1,20 seviyelerinde seyrediyor. Ticari kredi faiz oranları ise yıllık %18-28 aralığında değişlik gösteriyor.
Kredi Faiz Oranlarındaki Yüksekliğin Başlıca Nedenleri
Türk bankacılık sistemi geleneksel yapısı ve artan yabancı sermaye payı dolayısıyla her geçen gün karlılık önceliğini artırmış ve gelinen aşamada salt kar odaklı yapıya dönüşmeye devam ediyor. Yüksek kar arzusu bankaları, genel ekonomi için beklenen fonksiyonlarını gözardı ettirerek, daha kısa vadeli ve bencilce yüksek karlılık alışkanlığına sürüklüyor.
Banka üst düzey yöneticilerinin yıllık bonus geliri beklentisi nedeniyle yüksek karlılık, hedef haline geliyor. Üst düzey yöneticiler, bu durumu; sermayedarın beklentisi olarak açıklamaktalar. Oysa, işletmeler için en önemli husus uluslararası denetim standartlarında da belirtildiği gibi “süreklilik” olması gerekiyor.
Kar üzerinden alınan bonus alt düzeyde şube çalışanlarına baskıya dönüşüyor. Bu baskı ihtiyacı olmayan ürünlerin tüketici ve işletmelere satılması sonucunu doğuruyor. Alt düzey çalışanlar asgari ücretle çok uzun saatler boyunca, ürün satışına zorlanıyor. Tüketici ve işletmeler ise faiz ve faiz dışı masraflar altında yüksek maliyetlere katlanmak zorunda kalıyor.
Üst düzey yöneticilerin kar üzerinden aldığı bonusların sınırlandırılması kar baskısı üzerinde olumlu etki yapılacağını belirtiyor.. Benzer yapı 2009 küresel krizinde ABD finans şirketlerinin üst düzey yöneticilerinin davranışları için tartışılmış ve bu kazançlara Obama hükümeti tarafından bir sınır getirilmiştir olarak paylaşıyor.
Kamu hazinedarlığı sisteminin etkinliği amacıyla, kamu bankalarında; kamu mevduatına düşük faiz vermek suretiyle kaynak maliyetini azaltmalıdır. Kamu bankalarının düşük maliyetli kaynak sağlaması düşük maliyetli (faizli) kredi faiz verilmesini mümkün olacağını ve bu da piyasa yapıcılığı sisteminin işlemesine neden olacaktır.
Bankalar kredi verirken yüksek faiz uygulama nedenlerinden biri olan mevduatların vade kısalığı ve kısa vadeli mevduta uygulanan stopaj oranları artırılarak uzun vadeli mevduata dönüştürülüyor. Bu sayede bankalar kaynaklarını daha uzun vadeli ve düşük faizli krediye dönüştürme potansiyeli yakalayabilir.
Bankaların mevduat kapma yarışı da kredi faiz oranları seviyesinin yüksek olmasının önemli nedenlerinden biri. Aktif büyüklüğü yüksek bazı özel bankalar piyasa yapıcı özelliği ile olumlu bir davranış sergilerken bazı kamu bankalarının ise bizzat şikayet edilen anlayış içerisinde, sosyal sorumluluğu kenara bırakan bir davranış göstermesinin üzücü. 2017 yılında mevduat ve kredi faizlerini en fazla artıran bankanın bir kamu bankası olması düşündürücü.
Yüksek kredi faizlerini makul seviyeye indirebilecek en etkili otorite BDDK. BDDK, aktifleri en yüksek ilk 5 banka ve kamu bankaları üst düzey yönetimi koordine edilerek mevduata bir faiz tavanı getirilebilir. Böylece bankaların kullandığı fon maliyetleri azaltılarak kredi faizleri makul düzeylere indirilebilir.