Konut önemli ama denetim ve gözetim gerekli

Deniz Gökçe Bugünkü inşaat mala ile tuğla dizmek ve harç karmak şeklinde değil, artık büyük çapta her biri bir sanayi ürünü olan elemanların monte edilmesi ve insan emeği yerine daha çok makine kullanılmasını içeren bir ekonomik faaliyet. Elektrik malzemesi, cam - pencere, duvar elemanları, çelik konstrüksiyon, sabit mobilya, mutfak hepsi aslında artık seri imal edilen sanayi ürünü. Önemli bir miktarı da ithal ediliyor. Ancak ülkemizde mortgage konusunu, yani kredi ile konut satışını ve finansmanını düzenli ve kontrol altında yaparsak, Türkiye uzun süre büyük ivme kazanacak. Ama bunun için inşaat sektörünün ve bankaların ciddi şekilde izlenmesi gerekli. Bu sektörde olabilecekler başka ülkelerde yaşanmış olan bir olay! Bize en yakın örneği de İspanya’da olanlar. İspanya’da konut sektörü 13 yıl kadar önce patladı. Bugün ise çatlamak üzere! Ancak İspanyollar bu süreci iyi yönettiler, istihdam ve kişi başına gelir bu sektörün rüzgarı ile önemli ölçüde arttı. Konutu finanse eden İspanyol bankaları ise dünya devi haline geldiler. İspanyol inşaat firmaları da bugün büyük birer uluslarası ve faaliyetleri çeşitlendirilmiş holding haline geldiler. Son iki yılda bile 13 ülkeden oluşan euro bölgesinde yaratılan tüm işlerin üçte biri İspanya’da üretilmiş ve İspanyol inşaat sektöründeki gelişme euro bölgesindeki yeni talebin yüzde 22 kadarını yaratmış. Bugün İspanya’nın reel büyümesi AB genelinin çok üstünde! Hem de 13’üncü yıldır! Ama konut fiyatları çok artmış durumda ve dünya çapında dalgalanma ve finansal sorunlar nedeni ile yeni konut talebi tamamen çökmüş bulunuyor. Üstelik vatandaşların banka borçları da 2000-2007 arasında gelirlerinin yüzde 70 kadarından bugün yüzde 130’u kadarına yükselmiş. Bu süreçte (2000-2007 arasında) konut değerleri yüzde 176 artmış. Ama inşaat ithalata o kadar bağlımlılık yaratmış ki, haftada cari denge açığı finansmanı için 3 milyar dolarlık dış fon girişi gerekiyor. Fakat bu süreçte yaratılan tüm işlerin beşte biri de gene konut sektöründen kaynaklanmış. IMF gelecek yıl 2008 için İspanya reel büyüme oranı tahminini yüzde 3.4 düzeyinden yüzde 2.7 düzeyine indirmiş. 2007 büyüme oranı tahmini ise 3.7 idi. İspanya şimdi uzun süreli bir durgunluğa girecek ve bu süreçte bir yandan satılamayan evlerle ilgli borç harç sorunları bilançolardan silinmeye başlanacak. Diğer taraftan da İspanyol bankalarının dış finansman nedeni ile bulaşmış oldukları riskler ayıklanmak zorunda kalacak. Diğer taraftan da İspanya bankaları kredi verme davranışlarında daralmaya gidecekler ve başladılar bile! Büyük bilançolu ve konut sektöründe deneyimli İspanyol bankaları, ülkeden dışarıya çıkıp Türkiye ve Rusya gibi bu sektörde gelişmeye çalışan ülkelerde faaliyet göstermek ve banka satın alarak iş hacmi daralmasını önlemeye çalışacaklar. Bu arada İspanya’da borsa endeksinin havalarda dolanmasına da kanmamak gerek. Borsalar ile reel ekonominin fazla alakası yoktur. 60.000 kadar gayrimenkul sektörü şirketinin üçte ikisi iflas edecek de olsa borsa uçar gider! Bunu ben söylemiyorum. Bloomberg’den yazan B. Sills söylüyor. Türkiye’de kamu otoritesi konut sektörünün gidişatını ve bu sektörde büyük faaliyet gösteren mali kurumları yakından izlemek zorunda!