Konut krizinde devletin rolü

Ama bu başarının asıl sahipleri, yarı kamu girişimleri ve bunun için geliştirdikleri finansal enstrümanlar, günümüzde ABD ve dünya ekonomilerini tehdit eden konut piyasasının çöküşünü de derin etkiledi. Bu karmaşa onların rollerinin azalmasına yol açacak mı? Büyük bir olasılıkla hayır. Çözümün de bir parçası olarak rol alacaklar. Halen konut finansmanındaki egemen rolleri daha da artacak. Fannie Mae, Kongre tarafından 1938 yılında kuruldu. 1960’ların sonunda yeniden yapılandırıldı ve 1970’de yanına Freddie Mac katıldı. Her ikisinin de rolleri, özellikle dar gelirlilere konut kredileri vermeyi öne çıkaracak şekilde “ikincil mortgage piyasalarında likitide ve istikrar” sağlamak. Kredi verenlerden mortgage’leri satın alarak, ya doğrudan kendi hesaplarında tutuyor ya da bunları bir başka şekilde menkul kıymet haline getirerek, diğer yatırımcılara garantili bir şekilde satıyor. Freddie Mac, ilk konvansiyel mortgage destekli menkul kıymet düzenleyen firma. Yeniden yapılandırma Fannie ve Freddie’nin ne yaptığını bilen çok az sayıda Amerikalı var, ama bu ikisinin çok şey yaptığı da kesin. Bu ikisini denetleyen Federal Konut Teşebbüs Gözetim Bürosu’na göre, her iki firmanın hesaplarında, üçüncü çeyreğin sonunda toplam 3.200 milyar dolarlık ödenmemiş mortgage destekli menkul kıymet ve bunun yanı sıra defterlerine işlenmiş 1.400 milyar dolarlık mortgage ve menkul kıymet bulunuyor. İki kurum birlikte, ABD’deki vadesi geçmiş mortgage borçlarının yüzde 40’ına sahip. Bu muazzam girişimlerin kesin yapısı belirsiz. Resmi olarak, Kongre tarafından onaylanmış olmalarına ve resmi statüsü “hükümetin sponsor olduğu girişimler” (GSE) olmasına rağmen, aslında sıradan hisse sahiplerinin mülkiyetinde ve herhangi bir hükümet garantisi olmadan faaliyet gösteren özel firmalar. Ama kimse hükümetin bu firmaların çöküşüne izin vereceğine inanmıyor, böylece bu firmalar üzeri örtülü bir kamu desteğine sahip. Yıllarca malların menkul kıymet haline dönüştürülmesi iyi bir şey olarak görüldü. Merkez Bankası’nın eski başkanı Alan Greenspan, konut finansmanına erişimin önünü açan bir şey olarak sürekli övmekteydi. Fakat konut kredileri kötüye gittiğinde menkul kıymete dönüştürülmüş bu araçlar zorluk çıkarıyor, çünkü borçların yeniden yapılandırılmasını zorlaştırıyor. 12 yılda 4 kat büyüdü GSE’ler alt-gelir gruplarına yönelik önemli ölçüde piyasanın etkisi altında. Fannie ve Freddie 1990 ve 2002 yılları arasında, piyasa paylarını dört kat artırarak, mortgage ticaretinin genişlemesini güçlendirdi. Sonucunda, kredi verme işlemleri yavaşladığında, özel mortgage destekli menkul kıymetler yükselişe geçti, ama bu kez artan oranda alt-gelir gruplarına yönelik olan mortgage’ler söz konusuydu. Merkez Bankası GSE’lerin başarısız olmalarına izin veremezdi. Bunların ayakta kalabilmesi için faiz oranlarını düzenlemek, diğerlerini de koruyacaktı. Fannie ve Freddie büyük kayıplarla karşı karşıya; sermaye yetersizliği sorunları var; yazdan bu yana hisselerinin değeri tepe taklak. Eleştirmenler, günümüz mortgage’lerin satışını zorlama yoluyla sermaye artırma dönemi değil, diyor. Tam tersi diye ekleyerek, Kongre’nin Fannie ve Freddie’ye rollerini artırmalarını, endişe içindeki borçlu alt-gelir gruplarına ait mortgage’lerini satın alarak, yardımcı olmalarını söylemesi gerektiğini ileri sürüyorlar. Her zaman olduğu gibi konuya bu noktadan başlamak üzücü, ama açık bir gerçek var ki, Fannie ve Freddie başarısız olamayacak kadar büyük. İlk yapılması gereken iş, olabildiği kadar konut piyasasının çöküşünü ve onu takip etmesi olası resesyonu yumuşatmak olmalı. Şayet, bu şu anda Fannie ve Freddie için daha büyük bir rol gerektiriyorsa, bu durumda bırakın öyle olsun.